(Onderwijs)bespiegelingen

22 mrt (Onderwijs)bespiegelingen

De afgelopen weken was ik in Nairobi. Op bezoek bij onze dochter, schoonzoon en kleinkinderen. Ze wonen er nog niet zolang. Onze kleindochter van bijna 3 gaat daar nu naar school i.p.v. de vertrouwde opvang in Amsterdam. Onze dochter kon kiezen uit een groot aanbod van (internationale)scholen. Ze heeft gekozen voor een school met visie op ‘encouraging lifelong natural learning’. Heel mooi om dit als adviseur met een achtergrond in het ‘anders realiseren van onderwijs’ te mogen meemaken. De reden van de keuze was simpel. Alle andere (internationale) scholen boden een stevig prestatiegericht leerpakket aan. Onze dochter vroeg zich af of je dat zo’n jonge leerling op dit moment wel kon aandoen. Onderweg in het vliegtuig naar Nairobi heb ik veel gelezen over toekomstbestendig onderwijs in tijdschriften en kranten (gepersonaliseerd leren; hoge uitval van studenten in het MBO; een column uit Schooljournaal van het CNV.enz) Op bezoek in Nairobi veel gesproken over dit thema, mede ook door de vele scholen die we tegenkwamen onderweg op weg naar de nieuwe school van onze kleindochter.

Qua veiligheidsmaatregelen is het voor ons wel even wennen natuurlijk. Bij de ingang grote hekken met bewaking. Binnen de muren echter de bekende sfeer van vrolijke en actieve kinderen. Leerkrachten die veel persoonlijke aandacht geven aan leerlingen. Ze proberen het onderwijsaanbod af te stemmen op de vragen en leerbehoeften van de leerlingen. Het curriculum is meer open. Het onderwijs richt zich op autonomie, competenties en relaties. Vanuit de praktijk wat kinderen
in hun leeromgeving ontdekken wordt uitleg gegeven, en op niveau meer theoretische verdieping. Een vraag die bij mij weer komt bovendrijven: ‘wanneer zetten we de knop nu eens echt om’. Wat vooral opvalt wanneer je het schoolterrein binnenwandelt is de fysieke leeromgeving. Geen gelikt schoolgebouw, maar een zestal grote tenten die samen met de buitenruimte er omheen als leeromgeving dienen. Geen glad geplaveid schoolplein, maar een door bomen omgeven plek in een bosrijke omgeving.

Daar vindt vooral het leren in en met de natuur plaats. Een tuin waarin planten en groente groeien en verzorgd; een plek waar vanuit natuurlijke materialen gemaakte muziekinstrumenten staan en hangen; diverse speelelementen (schommels, wip, trampoline etc).
In de tenten staan werktafeltjes, stoelen en banken. Wat opvalt is dat de op vloer veel kleedjes liggen. Die worden vaak gebruikt om samen te spelen en te leren. De leraren geven intensief aandacht aan leerlingen en dagen hen uit op het niveau van hun (persoonlijke) ontwikkeling. Wanneer ik kijk naar mijn kleindochter wanner we haar van school halen, dan zie ik haar blije gezicht. Vrolijk zegt ze tegen haar leerkracht: ‘see you tomorrow’….. Hoever ze ook is van de plek waar ze in Nederland is opgegroeid; ik weet dat ze daar op haar plek zit.

Terug in Nederland merk ik dat veel scholen worstelen met de motivatie van leerlingen. Leraren geven aan moeite hebben met de vaak kritische en nieuwsgierige houding van leerlingen. Regelmatig hoor ik leraren ‘etiketten’ plakken op hun leerlingen (dyslectisch, autistisch enz) in plaats van na te denken hoe deze leerlingen aangepast te benaderen. In gesprek met leerlingen en studenten hoor ik wat zij missen op school. Het gaat dan over ‘echte’ aandacht voor henzelf, afwisseling in de lessen, het kunnen maken van eigen keuzes, bijvoorbeeld voor actuele onderwerpen binnen hun (leef)wereld waarin ze geïnteresseerd zijn, of voor uitgedaagd worden. Dat zij zich begrepen voelen in plaats van zich steeds te moeten aanpassen aan het systeem of soms ervaren keurslijf.

Een jaar of 11 geleden las ik Edutopia van Rob Knoppert (in MESO focus 65, 2007). Hij stelt daarin de ‘waarom’ vraag aan de orde en of het systeem dat de maatschappij ooit heeft bedacht wel past bij de tijdsgeest. Wat mij opvalt is de manier waarop de huidige maatschappij, vooral ook uitgedragen door de politiek, zich vast lijkt te bijten in segregatie als middel om greep te houden op de samenleving. De vraag is, of de tijd waarin we nu leven meer gebaat is met een andere benadering. De vraagstukken worden complexer en de oplossingen zijn vaak fragmentarisch en gericht op ‘symptoom-bestrijding’ (het blussen van brandjes) zoals: kleinere klassen of de roep meer geld om ervaren werkdruk te verlagen, meer autonomie, meer carriere-perspectief enz. Er wordt m.i. een cruciale denkfout gemaakt.
Veel leerkrachten denken dat zij hun kennis ‘in de leerlingen moeten stoppen’. Dit denken, in combinatie met de verplichting van het reguliere rooster met de bestaande vakkenstructuur, de vaste leertijd binnen leerstof-jaarklassen, gaat niet uit van de leerbehoefte van de leerlingen, maar uit van de behoefte van de leerkrachten. Dit is ooit voortgekomen uit de maatschappelijke behoefte. Wanneer zetten we knop om? Tijd voor een meer holistische benadering.

Groet, Willem van Dam

Wanneer u een keer met mij wilt sparren, een dialoog voeren over onderwijsvernieuwing en het anders organiseren van onderwijs, neem dan contact op.

Wilt u een reactie plaatsen?
– schrijf dan uw reactie
– zet een vinkje bij ‘ ik ben geen robot’
– en submit